Pojawia się niespodziewanie. Znika tak nagle, jak się pojawił, bądź gnębi nas przez jakiś czas. Zaciska wokół szyi niewidzialną obręcz, tamując dopływ tlenu. Sprawia, że serce bije szybciej, albo wręcz przeciwnie o wiele wolniej niż zwykle i trudniej nam się oddycha. Przez niego pocą nam się dłonie i wyostrzają zmysły. To właśnie objawy lęku albo strachu. Czy jest to jednak to samo?
W mowie potocznej lęk i strach są używane zamiennie. Psychopatologia wskazuje jednak, że są to dwa odmienne stany, które dość często trudno rozróżnić.
Strach
Strach jest stanem silnego napięcia, który odczuwamy w chwilach realnego zagrożenia. Pojawia się dzięki dwóm zdolnościom: zapamiętywania i kojarzenia faktów. Wynika to z tego, że kiedyś dana sytuacja, którą przeżyliśmy skończyła się dla nas niebezpiecznie, odczuwaliśmy ból itp. Strach może jednak wywołać efekt pozytywny np. chronić nas przed czymś, oraz negatywny – paraliżować i uniemożliwiać działanie. Strach znika w momencie kiedy bodziec, który go wywołał nie przyniósł groźnych skutków.
Lęk
Lęk jest zaś procesem wewnętrznym, niezwiązanym z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem. Określa się go jako negatywny stan emocjonalny, związany z przewidywaniem niebezpieczeństwa nadchodzącego z zewnątrz lub z wnętrza organizmu. Natomiast obiekt lęku jest zawsze irracjonalny. O lęku mówi się, że jest oczekiwaniem na zagrożenie. Znane są czynniki, które mogą zaburzyć poczucie bezpieczeństwa i przyczynić się do wywołania pierwszego napadu lęku np. choroba, utrata bliskiej osoby, wypadek, nadużywanie alkoholu lub leków czy zagrożenie pozycji zawodowej.
Co wpływa na powstawanie lęku?
Sposób odczuwania lęku kształtują indywidualne doświadczenia: postrzeganie świata zewnętrznego, samych siebie oraz relacji pomiędzy tymi sferami, indywidualne cechy układu nerwowego, odziedziczone cechy osobowości, inteligencja, zdolności, a także wewnętrzne mechanizmy psychologiczne np. wewnętrzny wizerunek siebie czy samoświadomość swoich myśli i uczuć.
Czy trzeba się bać?
Lęk to zjawisko naturalne i doświadcza go każdy człowiek, choć nie wszyscy się do niego przyznajemy. Często postrzegamy lęk jako emocję negatywną, jednak z biologicznego punktu widzenia jest to sygnał ostrzegawczy. Dzięki niemu nie wejdziemy pod koła pędzącego samochodu, ani nie skoczymy z 10 piętra. Drugim znaczeniem lęku jest działanie obronne. Mobilizuje siły organizmu, wyzwala energię do działania i pozwala przygotować się na czyhające niebezpieczeństwo. Istnieją jednak stany lękowe, które powracają regularnie przez dłuższy czas, zakłócające normalne funkcjonowanie. Jest to wówczas już poważna choroba.
Rodzaje stanów lękowych
Wśród wielu różnych rodzajów stanów lękowych na szczególną uwagę zasługują dwa z nich. Pierwszym jest atak paniki. Jest to skrajny przejaw lęku, który trwa od kilku minut do nawet kilku godzin. Pojawia się on nieoczekiwanie, w sytuacji bardzo silnego zagrożenia, a towarzyszą mu drżenie ciała, pot, płytki oddech, przyspieszone bicie serca. Drugim z nich są fobie. Są to uporczywe lęki przed określonymi sytuacjami, zjawiskami, przedmiotami.
Rodzaje fobii
-
- Agorafobia ⇒ fobia przed przebywaniem samemu na otwartej przestrzeni
-
- Akrofobia ⇒ fobia przed wysokością i głębokością
-
- Arachnofobia ⇒ fobia pająkami
-
- Demofobia ⇒ lęk przed tłumem
-
- Dysmorfofobia ⇒ fobia przed rzekomymi wadami wyglądu i deformacjami ciała
-
- Hafefobia ⇒ lęk przed dotykaniem przez inne osoby
-
- Hemofia ⇒ fobia przed widokiem krwi
-
- Klaustrofobia ⇒ fobia przez zamkniętymi i ciasnymi przestrzeniami
-
- Mizofobia ⇒ lęk przed nieczystością
-
- Nyktofobia ⇒ fobia przed nocą, ciemnością
-
- Tokofobia ⇒ lęk przed ciążą i porodem
-
- Zoofobia ⇒ lęk przed zwierzętami
Bardzo istotne jest to, by jeśli dokucza Ci lęk i trwa dłużej niż 1-2 dni i powtarza się, nie umiesz się go pozbyć oraz towarzyszą mu bolesne dolegliwości – zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu. Jeśli lekarz stwierdzi, że jest to łagodna postać lęku – przepisze Ci najpewniej leki uspokajające, jeśli jednak będzie to cięższy stan – skieruje do specjalisty – psychologa bądź psychiatry.
