Zaburzenia neurodegeneracyjne to stany, w których komórki w mózgu ulegają rozpadowi, powodując problemy z poruszaniem się, myśleniem, odczuwaniem lub zachowaniem. To zróżnicowana grupa schorzeń, w tym choroba neuronu ruchowego, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona i choroba Huntingtona.
Wciąż trwają badania, które mają na celu zrozumienie przyczyn zaburzeń neurodegeneracyjnych i pracę nad nowymi metodami leczenia tych schorzeń.
Zaburzenia neurodegeneracyjne są związane ze śmiercią komórek w mózgu. Śmierć komórki może być bezpośrednią przyczyną zaburzeń neurodegeneracyjnych lub następstwem innych procesów uszkadzających komórki mózgowe.
Badania dotyczą:
- Znalezienia genów odpowiedzialnych za zaburzenia neurodegeneracyjne.
- Tego, w jaki sposób dochodzi do śmierci komórki i jak wpływa na zaburzenia neurodegeneracyjne.
- Opracowania leków blokujących śmierć komórek w chorobach neurodegeneracyjnych.
- Tego, w jaki sposób układ odpornościowy przyczynia się do zaburzeń neurodegeneracyjnych.
Co to są zaburzenia neurodegeneracyjne?
Zaburzenia neurodegeneracyjne to stany, które wpływają głównie na komórki w mózgu, zwane neuronami. Neurony to wyspecjalizowane komórki, które pozwalają mózgowi komunikować się z resztą ciała. Kiedy neurony ulegają uszkodzeniu lub umierają, następuje utrata aktywności mózgu prowadząca do problemów z ruchem lub funkcjonowaniem umysłowym.
Jakie są objawy zaburzeń neurodegeneracyjnych?
Objawy zaburzeń neurodegeneracyjnych różnią się w zależności od tego, które obszary mózgu są dotknięte. Niektóre zaburzenia neurodegeneracyjne powodują głównie problemy ruchowe (ataksje), podczas gdy inne powodują głównie problemy z funkcjonowaniem psychicznym (demencje).
Jedne z najczęściej występujących zaburzeń neurodegeneracyjnych to:
- Choroba Alzheimera – forma demencji, w której zaburzone jest funkcjonowanie psychiczne, a zwłaszcza pamięć.
- Choroba Parkinsona – stan wynikający ze zwyrodnienia niektórych neuronów, prowadzący do upośledzenia kontroli ruchów ciała.
- Choroba neuronu ruchowego – grupa chorób, w których neurony kontrolujące mięśnie ulegają degeneracji i obumierają, co prowadzi do utraty kontroli nad mięśniami i ostatecznie do paraliżu.
- Choroba Huntingtona – dziedziczne zaburzenie neurodegeneracyjne, które powoduje problemy zarówno z ruchem, jak i funkcjonowaniem umysłowym.
Większość zaburzeń neurodegeneracyjnych rozwija się później w życiu i ma charakter postępujący, co oznacza, że z czasem prowadzą do coraz większej niepełnosprawności.
Co powoduje zaburzenia neurodegeneracyjne?
Niektóre zaburzenia neurodegeneracyjne są spowodowane dziedzicznymi zmianami genetycznymi. Te zaburzenia występują w rodzinach: wadliwy gen jest przenoszony z rodziców na ich dzieci. Przykłady genetycznych zaburzeń neurodegeneracyjnych obejmują chorobę Huntingtona oraz rzadkie przypadki choroby neuronu ruchowego i choroby Alzheimera.
Większość zaburzeń neurodegeneracyjnych wynika z połączenia czynników genetycznych i środowiskowych. To sprawia, że trudno jest przewidzieć, jak i czy w ogóle rozwinie się choroba.
W przypadku niektórych schorzeń zidentyfikowano specyficzne zmiany genetyczne, które zwiększają ryzyko choroby, ale w większości przypadków wpływ genetyczny na zaburzenia neurodegeneracyjne nie jest dobrze poznany.
Czynniki środowiskowe również przyczyniają się do zaburzeń neurodegeneracyjnych. Na przykład istnieją dowody łączące chorobę Parkinsona z długotrwałym narażeniem na pestycydy, toksyny i chemikalia.
Największym znanym czynnikiem ryzyka wielu chorób neurodegeneracyjnych jest wiek. W Polsce żyje ponad 470 000 osób z demencją i około 90 000 osób z chorobą Parkinsona. Liczby te prawdopodobnie wzrosną wraz ze starzeniem się populacji, co sprawia, że zaburzenia neurodegeneracyjne stają się coraz większym problemem zdrowotnym.
Jak leczy się zaburzenia neurodegeneracyjne?
Obecnie nie ma leków zapobiegających chorobom neurodegeneracyjnym lub leczących je.
Leki łagodzące objawy mogą jednak być bardzo skuteczne. Inne podejścia do radzenia sobie z objawami i utrzymywania codziennych czynności obejmują fizjoterapię, terapię mowy, terapię zajęciową i leczenie psychiatryczne. Podejście multidyscyplinarne jest zwykle stosowane w celu poprawy jakości życia osób z zaburzeniami neurodegeneracyjnymi.
