Odleżyny

Odleżyny to naturalnie nasuwający się problem, gdy myślimy o opiece nad przewlekle chorym w domu.  Dlatego w naszym cyklu “Chory w domu” poruszymy dzisiaj ten problem. Czym są odleżyny, jak powstają i jak im zapobiegać oraz leczyć.

Co to są odleżyny?

Odleżyny to rany powstające na skutek ucisku  części  ciała, gdzie kości leżą blisko powierzchni skóry. Tworzenie się odleżyn zaczyna się zaczerwienieniem, potem następuje zasinienie, pojawia się ból, w końcu  w miejscu zaczerwienienia skóra pęka. W konsekwencji powstaje rana, która może się pogłębiać i drążyć do kości.

Najczęściej odleżyny  powstają na skórze w okolicy potylicznej, na łopatkach, łokciach, kręgach, biodrach, kostkach, piętach, na skórze pokrywającej kość krzyżową. Mogą też powstać na uszach między fałdami skóry, na brzuchu, pod piersiami u kobiet, na narządach płciowych u mężczyzn.

Miejsce powstania w dużej mierze uzależnione jest od pozycji w jakiej najczęściej leży chory. Dlatego tak istotna jest częsta zmiana ułożenia, a o ile jest to możliwe sadzanie go w wygodnym fotelu z wysokim oparciem. Pozycja siedząca zmienia bowiem  miejsce ucisku i ma pozytywny wpływ na krążenie.

Spotkaliśmy się z zaleceniem, by sposób ułożeni a chorego na łóżku zmieniać co 2 godziny w dzień, nocą zaś co 4 godziny. Na pewno częstotliwość  tych zmian w dużej mierze uzależniona jest od stanu chorego i  jego możliwości samodzielnej zmiany pozycji w łóżku. Dzisiaj na rynku mamy dostępne materace przeciwodleżynowe. Z pewnością mogą nas wesprzeć  w walce z odleżynami, ale nie zastąpią w tym całkowicie.

Co przyczynia się do powstawania odleżyn?

Do głównych „grzechów” należy zaliczyć przegrzanie, niedostateczną pielęgnacja skóry-  drażnienie jej przez kał, mocz i pot. Ale także niewłaściwe prześcielanie łóżka, uciskające fałdy i zmarszczki prześcieradła, podkładów, okruchy jedzenia, otarcia naskórka przez niewłaściwe przesuwanie basenu.

Jeżeli dodamy do tego :

• • zły stan ogólny chorego (wyniszczenie chorobą),

• • niedożywienie lub otyłość ,

• • osłabienie czucia bólu ,

• • cukrzycę (upośledzenie mikrokrążenia oraz zaburzenia czucia),

• • nietrzymanie moczu i stolca ,

• • współistnienie chorób takich jak miażdżyca, infekcje bakteryjne, depresja,

• • stosowanie leków (psychotropowych, uspokajających, przeciwbólowych),

ryzyko pojawienia się odleżyn znacznie wzrasta.

Rodzaje odleżyn

W literaturze spotykamy się z podziałem odleżyn w zależności od stopnia ich zaawansowania:

Stopień I – naskórek nie jest uszkodzony, tworzy się nieblaknący rumień na nieuszkodzonej skórze, czasem dochodzi do lokalnego ocieplenia, obrzęku, a także stwardnienia skóry lub nacieczenia.

Stopień II – dochodzi do powierzchownym zmian ubytkowych naskórka lub skóry. Zmiany nie osiągają pełnej grubości, mogą mieć formę otarć, pęcherzy, nadżerek lub pęknięć skóry. Czasem pojawia się martwica lub wysięk.

Stopień III – dochodzi do ubytku pełnej grubości skóry. Przyjmuje wygląd kraterowatego owrzodzenia z towarzyszącym uszkodzenia lub martwicą tkanek leżących głębiej. Zmiany nie przekraczają jednak błony, której zadaniem jest zewnętrzna osłona poszczególnych mięśni

Stopień IV – zmiany oprócz zajmowania pełnej grubości skóry, cechują się rozległymi zniszczeniami i martwicą dotyczącą również mięśni, ścięgien, torebek stawowych, a nawet kości.

Odleżyny – profilaktyka

Aby zapobiegać powstawaniu odleżyn należy stosować kilka podstawowych zasad:

• • Utrzymanie ciała chorego w czystości- systematyczne i dokładne wykonywanie toalety, staranne obmywanie okolic intymnych  po zanieczyszczeniu , natłuszczanie miejsc narażonych na podrażnienie wydzielinami.

• • Zapobieganie uciskowi przez zmianę pozycji:

– przez podkładanie kółka gumowego (żelowego) pod pośladki,
pięty, łokcie, potylicę; bądź stosowanie specjalnej poduszki przeciwodleżynowej, materaca  lub podpórki ułatwiające utrzymanie określonego ułożenia ciała;

-u osób przebywających na wózkach inwalidzkich umieszczanie  na siedzeniach poduszki silikonowej, wodnej lub żelowej. Pomocne mogą być również skóry owcze krótko strzyżone.

– dla osób długotrwale leżących zalecane są specjalne materace przeciwodleżynowe statyczne. Wykonane są z gąbki poliuretanowej, łusek gryki, mogą być również wypełnione wodą lub powietrzem. Umożliwiają one równomierny rozkład ciała na powierzchni. Obecnie dostępne są również materace dynamiczne zmiennociśnieniowe. Posiadają specjalne komory powietrzne, które na zmianę są napełniane i opróżniane.

Leczenie odleżyn

Podstawową sprawą jest oczywiście stosowanie opisanych powyżej zasad profilaktyki.

W przypadku odleżyn I stopnia należy chronić skórę przed wilgocią i tarciem. W tym celu nakłada się specjalne cienkie półprzepuszczalne błony poliuretanowe umożliwiające parowanie z powierzchni skóry.

Odleżyny II stopnia przepłukuje się izotonicznym roztworem chlorku sodu. W tym przypadku wilgoć sprzyja gojeniu się ran. Korzystny efekt wywiera nakładanie opatrunków okluzyjnych.

Odleżyny III i IV stopnia w celu oczyszczenia przepłukuje się solą fizjologiczną, stosuje się maści z enzymami proteolitycznymi, a także opatrunki hydrożelowe. W przypadku dużej ilości zmian martwiczych należy zaopatrzyć ranę chirurgicznie.  Z powodu ryzyka zakażeń można stosować preparaty na bazie jodu, sole srebra lub węgiel aktywowany. Nie zaleca się natomiast antybiotyków z powodu ryzyka rozwinięcia lekooporności.

Uwaga! W przypadku pojawienia się odleżyn zawsze należy zwrócić się do lekarza, pielęgniarki po poradę. Oni określą stopień odleżyny i wskażą nam odpowiednie środki i sposoby, dzięki którym najszybciej uporamy się z raną !