W naszym cyklu „oswoić starość” chcemy przybliżyć zagadnienia dotyczące późnej dorosłości, czy starości – jak kto woli. Mamy nadzieję, że dzięki temu osoby starsze łatwiej będą radziły sobie z upływem czasu, a młodsze lepiej przygotują się na ten moment w swoim życiu, czy życiu swoich rodziców. Starzenie się to nie tylko sfera fizjologiczna, choroby, niedołężność, spadek sił. To także zmiany psychologiczne i intelektualne. Właśnie o starzeniu się intelektu będzie dzisiaj.
Co to jest intelekt?
Z łac. Intellectus czyli percepcja, postrzeganie, poznanie. Intelekt to nasze zdolności umysłowe, umiejętność zdobycia wiedzy, jej przyswojenia, a potem wykorzystania. Intelekt to myślenie, rozumienie. Dawniej intelekt rozumiano jako zdolność do uczenia się, posługiwania się wiedzą. Dzisiaj popularne wśród psychologów jest podejście mówiące, że inteligencja to umiejętne przystosowanie się do otrzymanych zadań, nowego otoczenia, kształtowania tej rzeczywistości według własnych potrzeb. Oczywiście każdy z nas różni się inteligencją, inaczej myślimy, inaczej przyswajamy wiedzę. To wszystko ma też wpływ na jakość intelektu i jego funkcjonowanie w okresie starości.
Rodzaje inteligencji
Obecnie rozróżniamy dwa typy inteligencji: płynną i skrystalizowaną. Inteligencja płynna to nasze biologiczne (a więc w pewnym stopniu dziedziczone) zdolności myślenia, uczenia się. Inteligencja skrystalizowana to wypadkowa naszych doświadczeń. Jest zależna od środowiska i kultury w jakiej jesteśmy wychowywani. Osoby o podobnych predyspozycjach biologicznych mogą wykazywać zupełnie inne możliwości intelektualne ze względu na swoje pochodzenia, religię czy kulturę. To również będzie wypływało na proces starzenia się intelektu.
Starzenie się intelektu
O ile fizjologicznie jesteśmy w stanie określić, że nasz organizm się starzeje (możecie przeczytać o starości i starzeniu się tutaj), o tyle psychologicznie czy intelektualnie jest to bardzo trudne. Wiemy, że choroby serca, zapalenia stawów, nadciśnienie czy po prostu zmarszczki to typowe „objawy” starzenia się organizmu. Nikt nie jest w stanie powiedzieć nam, które ze zmian w inteligencji człowieka wynikają ze starzenia się układu nerwowego, które wynikają z różnicy pokoleń, a które są warunkowane psychologicznie i społecznie. Wiemy, że są ludzie starsi, którzy pozostają intelektualnie sprawni a wszelkie ubytki potrafią sobie kompensować doświadczeniem i wprawą, jaką uzyskali w ciągu swojego życia.
Upływ czasu najbardziej wpływa na inteligencję płynną – czyli nasze ogólne predyspozycje. Inteligencja skrystalizowana jest mniej podatna na starzenie się, ale nie w 100%. W tej inteligencji również jest widoczny spadek sprawności.
Nasz intelekt głównie starzeje się poprzez:
-
- Deficyt uwagi, problemy z koncentracją;
-
- Zaburzenia pamięci;
-
- Rozpoznawanie;
-
- Spowolnienie czasu reakcji;
-
- Problemy w rozwiązywaniu codziennych problemów;
-
- Problemy w czytaniu, pisaniu, mówieniu, wynikające w dużej mierze z problemów ze wzrokiem i słuchem;
-
- Problemy w myśleniu abstrakcyjnym.
Mądrość życiowa
Kiedy myślimy o swoich dziadkach, babciach to często przypisujemy im rolę mądrej, doświadczonej osoby. Nazywamy to mądrością życiową i jest nią cała wiedza zgromadzona przez człowieka w ciągu życia, napotkanych problemów, przeczytanych książek, odbytych rozmów, a wreszcie wprawy. Zawsze warto z niej korzystać. A żeby nasi Seniorzy nie poddali się zbyt szybko zmianom w funkcjonowaniu umysłowym warto ich przekonać do aktywności intelektualnej – czytania, słuchania audycji radiowych, udziału w ciekawych wykładach, prelekcjach. Możliwości jest wiele. Niech te mądre umysły jak najdłużej dzielą się z nami swoją wiedzą i służą radą. Pamiętajcie jednak, że jeśli ktoś przez całe swoje życie nie chciał się rozwijać intelektualnie, w podeszłym wieku raczej tego nie zmieni. Nasza rola, jako wnuków i dzieci, to poszukać na Seniorów sposobu 😉 Kochani Seniorzy ćwiczcie się, trenujcie swoje umysły – wiedza i umiejętność orientowania się w świecie pomogą Wam lepiej cieszyć się życiem, radzić sobie z przeciwnościami losu i czerpać radość z życia w społeczeństwie. A co najważniejsze będziemy mogli długo jeszcze czerpać z Waszej wiedzy i pomóc Wam w zrozumieniu zmian jakie zachodzą na świecie!
-
- Przemysław Marcinek; Instytut Psychologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; Funkcjonowanie intelektualne w okresie starości; http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2007-03-9.pdf
- I.Stuart-Hamilton, Psychologia starzenia się, 2000 r.
