Demencja to ogólny termin stosowany w chorobach i stanach charakteryzujących się spadkiem pamięci, kłopotem z używaniem języka, rozwiązywania problemów i innych umiejętności logicznego myślenia, które wpływają na zdolność człowieka do wykonywania codziennych czynności. Koronnym jej przykładem jest utrata pamięci. Choroba Alzheimera jest najbardziej znaną i najczęstszą przyczyną demencji.
Demencja stopniowo wpływa na sposób komunikacji z otoczeniem. Zdolność osoby chorej do ogólnego rozumowania znacząco się zmienia. Jeśli opiekujesz się osobą z demencją, możesz zauważyć, że wraz z postępem choroby, to Ty musisz częściej rozpoczynać dyskusje, aby skłonić osobę chorą do rozmowy. Zdolność podopiecznego do przetwarzania informacji będzie również stopniowo malała, a jej reakcje najpewniej będą się opóźniać.
Od czego zacząć?
- Nastawiaj się pozytywnie. Twoja postawa i język ciała silniej komunikują Twoje uczucia i myśli niż słowa. Wprawiaj siebie i ukochaną osobę w pozytywny nastrój, rozmawiając z nią osobą w miły i pełen szacunku sposób. Pamiętaj o miłym wyrazie twarzy, tonie głosu i dotyku, aby przekazać swoje przesłanie i okazywać uczucia.
- Ogranicz rozproszenie uwagi i hałas – wyłącz radio lub telewizor, zamknij drzwi lub przejdź do bardziej cichego pokoju.
- Używaj prostych słów i zdań. Mów powoli, wyraźnie i uspokajająco. Powstrzymaj się od podnoszenia głosu, zamiast tego obniż swój ton. Jeśli podopieczny nie rozumie za pierwszym razem, użyj tego samego sformułowania, aby powtórzyć wiadomość lub pytanie. Jeśli nadal nie rozumie, spróbuj sformułować zdanie inaczej.
- Zadawaj proste pytania. Zadaj jedno pytanie na raz. Pytania z odpowiedziami tak lub nie działają najlepiej. Powstrzymaj się od zadawania otwartych pytań lub dawania zbyt wielu możliwości. Na przykład zapytaj: „Czy chcesz nosić białą koszulę lub niebieską koszulę?”.
- Słuchaj uszami, oczami i sercem. Cierpliwie czekaj na odpowiedź ukochanej osoby. Jeśli walczy ze sobą by znaleźć odpowiednie określenie – możesz sugerować słowa.
- Podziel działania na szereg kroków. Dzięki temu wiele zadań jest znacznie łatwiejszych do zarządzania. Bardzo pomocne mogą być wskazówki wizualne, takie jak pokazanie osobie chorej ręką, gdzie umieścić kubek po herbacie.
- Kiedy sytuacja staje się trudna, odwracaj uwagę i ją przekieruj. Jeśli Twój podopieczny staje się zdenerwowany lub poruszony, spróbuj zmienić temat lub otoczenie. Na przykład poproś go o pomoc lub zaproponuj spacer.
- Odpowiadaj z sympatią i spokojem. Ludzie z demencją często czują się zdezorientowani, niespokojni i niepewni siebie. Co więcej, często mylą rzeczywistość i mogą przypominać rzeczy, które tak naprawdę nigdy nie miały miejsca. Unikaj prób przekonania ich, że się mylą. Skoncentruj się na uczuciach, które demonstrują (które są prawdziwe) i reaguj słownymi i fizycznymi wyrazami wsparcia i otuchy. Czasami trzymanie się za ręce, dotykanie, przytulanie i pochwała sprawi, że osoba chora zareaguje, gdy wszystko inne zawiedzie.
- Pamiętaj o starych, dobrych czasach. Pamiętanie o przeszłości jest często działaniem kojącym i potwierdzającym. Wiele osób z demencją może nie pamiętać tego, co wydarzyło się 30 minut temu, ale wyraźnie pamięta swoje życie sprzed 30 lat. Dlatego unikaj zadawania pytań opartych na pamięci krótkotrwałej, takich jak pytanie osoby, co jadła na śniadanie.
- Zachowaj poczucie humoru. W miarę możliwości używaj humoru, ale nie kosztem osoby chorej. Ludzie cierpiący na demencję zachowują swoje umiejętności społeczne i zwykle cieszą się, że śmieją się razem z Tobą.
Zachęcanie osoby z demencją do komunikowania się
Spróbuj rozpocząć rozmowę z osobą, którą się opiekujesz, zwłaszcza jeśli zauważysz, że ona sama rozmawia z Tobą coraz mniej.
- Mów wyraźnie i powoli, używając krótkich zdań, nawiązuj kontakt wzrokowy
- Daj osobie z demencją czas na odpowiedź, ponieważ może poczuć presję, jeśli spróbujesz ją pospieszać
- W miarę możliwości zachęcaj ją do dołączania do rozmów z innymi osobami
- Pozwól jej mówić za siebie podczas dyskusji na temat jej dobrostanu lub problemów zdrowotnych
- Staraj się nie pouczać jej ani wyśmiewać jej wypowiedzi
- Pokazuj, że słuchasz – potwierdzaj to, co usłyszałeś, nawet jeśli chora nie odpowiedziała na Twoje pytanie lub to, co mówi, wydaje się być poza kontekstem.
Komunikacja poprzez mowę ciała i kontakt fizyczny
Komunikacja to nie tylko rozmowa. Gesty, ruchy i mimika mogą również przekazywać znaczenie lub pomagać w przekazywaniu wiadomości. Język ciała i kontakt fizyczny stają się znaczące, gdy mowa jest trudna dla osoby z demencją.
Gdy ktoś ma trudności z mówieniem lub rozumieniem, spróbuj następujących technik:
- Bądź cierpliwy i zachowaj spokój, co może pomóc osobie łatwiej się komunikować
- W miarę możliwości zachowaj pozytywny i przyjazny ton głosu
- Porozmawiaj z nim na spokojnie i z dystansem, aby uniknąć zastraszania – bycie na tym samym poziomie lub niższym niż ona (usiądź, gdy osoba chora siedzi) może również pomóc
- Poklep po ramieniu lub przytrzymaj dłoń tej osoby podczas rozmowy z nią, aby ją uspokoić i sprawić, że podopieczna poczuje się zaopiekowana i zrozumiana
- Obserwuj jej mowę ciała i słuchaj, co mówi, aby sprawdzić, czy czuje się podczas rozmowy komfortowo.
Ważne jest, aby zachęcić osobę do komunikowania czego oczekuje i potrzebuje. Pamiętaj, że dla każdego frustrujące jest, gdy nie może swobodnie i skutecznie się komunikować lub gdy jest źle rozumiany.
Słuchanie i rozumienie osoby z demencją
Komunikacja jest procesem dwukierunkowym. Jako opiekun osoby z demencją prawdopodobnie będziesz musiał pogłębić swoje umiejętności aktywnego i uważnego słuchania.
Warto również być jeszcze bardziej świadomym komunikatów niewerbalnych, takich jak mimika i język ciała. Być może będziesz musiał zadbać bardziej o kontakt fizyczny i okazywanie ciepła, takiego jak uspokajające poklepanie po ramieniu, uśmiech lub spokojne mówienie bez emocji.
Aktywne słuchanie może pomóc:
- Używaj kontaktu wzrokowego,
- Staraj się nie przerywać, nawet jeśli uważasz, że wiesz, co osoba chora ma na myśl
- Przestań robić to, co robisz, abyś mógł poświęcić osobie chorej pełną uwagę podczas jej mówienia
- Zminimalizuj zakłócenia, które mogą utrudniać komunikację, takie jak zbyt głośne odtwarzanie telewizji lub radia
- Powtórz osobie to, co usłyszałeś i zapytaj, czy zrozumiałeś poprawnie, lub poproś ją o powtórzenie tego, co powiedziała.
Nie rodzimy się, wiedząc, jak komunikować się z osobą z demencją – ale możemy się tego nauczyć. Poprawa umiejętności komunikacyjnych sprawi, że opieka będzie mniej stresująca i prawdopodobnie poprawi jakość Twoich relacji z ukochaną osobą. Dobre umiejętności komunikacyjne zwiększą także Twoją umiejętność radzenia sobie z trudnymi zachowaniami, które możesz napotkać, gdy troszczysz się o osobę cierpiącą na demencję.
